Politiek en multireligieus / Als moslim tussen dominee en koopman
door Yoram Stein
2002-11-01

De VVD wil geen blad meer voor de mond nemen over de 'waarden en normen in een multireligieuze samenleving'. Ethica Heleen Dupuis in een speciaal aan dit onderwerp besteed nummer van Liberaal Reveil: ,,Wie bij afwezigheid van een effectieve politie zelf de overvallers uit zijn woning of bedrijf jaagt, belandt in de cel. Over normen en waarden gesproken!''

De Somalische wetenschapster Ayaan Hirsi Ali -tot voor kort actief bij het wetenschappelijk bureau van de PvdA- komt op een verkiesbare plaats op de lijst van de VVD te staan. Dat meldde NRC Handelsblad gisteren. Het laatst verschenen nummer van Liberaal Reveil, een uitgave van de Teldersstichting, het wetenschappelijk bureau van de VVD, maakt duidelijk dat het binnenhalen van Hirsi Ali gezien moet worden als een nieuwe koers. De liberalen willen zich niet nog een keer rechts laten inhalen.

Hirsi Ali, die met de dood is bedreigd vanwege haar kritiek op de islam, weigert het fysieke gevaar van een openbaar leven nog langer uit de weg te gaan.

Toch was ze kort geleden niet bereid om dit gevaar te lopen. Ze trok haar bijdrage aan het speciale nummer van Liberaal Reveil in, vanwege de dreigementen aan haar adres.

Volgens Hirsi Ali was het een moeilijke keuze om de PvdA te verlaten. In de ogen van veel moslims was ze al een 'afvallige' van de islam, en ze had er weinig trek in om nu ook als afvallige PvdA-er bekend te staan.

Toch zette ze de stap. Ze schrijft: ,,Pas als de PvdA gered wordt uit de wurggreep, waarin de multiculti's en de moslimconservatieven haar vasthouden, kan de partij mijns inziens een zinnige bijdrage leveren aan het integratievraagstuk.''

Liberalen hebben minder moeite om zich aan deze 'wurggreep' te ontworstelen, meent Hirsi Ali. Nadat de VVD bij de afgelopen verkiezingen veel kiezers verloor aan de LPF, heeft de partij haar lesje geleerd: multiculturele dogma's en het uitdragen van de ideologie van een permissive society hebben hun tijd gehad.

Dat is ook de toon in Liberaal Reveil. De inleider, Uri Rosenthal, zet de zaken al meteen op scherp: ,,Kunnen de 'nieuwe' religies in de modus vivendi worden ingepast? De rapportage van de Algemene Inlichtingen en Veiligheidsdienst over een aantal islamitische scholen en moskeeën die met gelden uit fundamentalistische kringen worden gefinancierd en waar waarden worden overgebracht die haaks staan op onderdelen uit onze Grondwet, is een teken aan de wand. Een ander teken zou de uitspraak van premier Balkenende kunnen zijn over de onwenselijkheid van een multiculturele samenleving.''

In het daarop volgende artikel schrijft ethica Heleen Dupuis over de moraal van de overheid. Zij klinkt ernstig over de al eerder gesignaleerde puinhopen in Nederland: ,,In weinig Westerse landen is het publieke domein zo verwaarloosd als in Nederland. Criminaliteit, agressie, geluidsoverlast, smerigheid en dan nog de ongelooflijke grofheid van een aantal burgers: het is hier allemaal normaal geworden.''

Zeer ernstig vindt Dupuis ook dat ,,de overheid het op een aantal normatieve terreinen heeft laten afweten. Zo is onder invloed van het overheidsbeleid inzake de arbeid onze arbeidsmoraal vrijwel volledig zoek. Het is immers onzinnig dat een gedeelte van de bijna één miljoen WAO-ers zichzelf zo ernstig ziek vindt dat anderen voor hen moeten werken; maar de overheid werkt daaraan lustig mee.''

Zonder het al te kunnen weten, valt Dupuis prins Bernhard bij in zijn kritiek op het Openbaar Ministerie, dat vaak eerder geneigd lijkt te zijn de daders van misdrijven juridische bescherming te bieden dan de slachtoffers: ,,Wie bij afwezigheid van een effectieve politie zelf de overvallers uit zijn woning of bedrijf jaagt -en dat kan zelden zonder enige vorm van geweld- belandt in de cel. Over normen en waarden gesproken! Al jaren maakt de overheid er een potje van. Er zijn veel meer voorbeelden te geven.''

Oud-hoogleraar staats- en bestuursrecht S.W. Couwenberg schrijft over 'de Nederlandse identiteit', een onderwerp waar Nederlanders niet graag over spreken. Maar als het dan toch gebeurt, wordt deze identiteit vaak ,,gezocht in bepaalde morele kwaliteiten'', schrijft hij. ,,Het is dan vooral in tolerantie naast bijvoorbeeld een egalitaire en consensustraditie waarin men een gemeenschappelijk kenmerk ziet, veel meer dan in feitelijke gegevens als een eigen taal, omgangscultuur en geschiedenis.''

De Nederlandse cultuur, doceert Couwenberg, is van stonde af aan gespleten in die van de koopman en die van de dominee. Deze domineesmentaliteit uitte zich niet alleen in het christelijke confessionalisme, maar ook in het socialisme -vandaar misschien de benaming 'linkse kerk'. Dominees waren zelfs zo belangrijk binnen de Nederlandse socialistische beweging dat de socioloog E. Zahn het socialisme 'een calvinisme zonder God' noemde.

Sinds de jaren zestig is het volgens Couwenberg nu dan ook ,,vooral ter linkerzijde dat men anderen graag de les leest, nieuwe -nu linkse- taboes introduceert en cultiveert, en als gedachtepolitie optreedt tegen ieder die het waagt die taboes ter discussie te stellen.''

Couwenberg beschrijft de gevolgen van deze links-libertaire intolerantie: ,,De publieke discussie is daardoor jarenlang aan banden gelegd. Ideeën die niet beantwoordden aan de vooroordelen en voorkeuren van de links-libertaire stroming mochten niet geuit worden of werden onmiddellijk zwart gemaakt, en als het afwijkende opvattingen betrof over het vreemdelingen- en minderhedenbeleid, werden zij voorzien van het snoerende etiket racisme.''

Maar sinds de jaren negentig krijgt de vrijzinnig-liberale oriëntatie weer meer de overhand, schrijft Couwenberg ,,en dat gaat gepaard met een duidelijke reactie tegen de links-libertaire ontsporingen van de jaren zestig. Nederland is sindsdien op zoek naar een nieuwe balans tussen de tolerantie der rekkelijken en het strakke normbesef der preciezen. Opkomen voor handhaving en ontwikkeling van de eigen nationale identiteit is dan ook niet langer taboe.''

Dat blijkt bijvoorbeeld uit het artikel van Mark van de Velde, wetenschappelijk medewerker van de Teldersstichting, getiteld 'Islam, christendom en de principes van de democratische rechtsstaat'. ,,Het is wenselijk dat de aanhangers van de islam dezelfde ontwikkeling doormaken als de christenen hebben gedaan, namelijk secularisatie'' , schrijft hij, ,,bijvoorbeeld in de gedaante van de Verlichting naar Europees model.''

Van de Velde: ,,Want slechts het anders interpreteren van sommige teksten, of ze nu uit de Bijbel of uit de Koran komen, biedt geen oplossing. Werkelijke vooruitgang wordt pas geboekt op het moment dat de gelovigen controversiële teksten naast zich neer leggen, met de mond belijden dat God of Allah onveranderlijk is, maar het met zijn woord niet meer zo nauw nemen.''

Hij vervolgt: ,,We moeten elkaar niet wijsmaken dat orthodoxe ideeën over de relatie man-vrouw en homoseksualiteit voortkomen uit een bepaalde, subjectieve lezing van de Bijbel of de Koran. Ik heb de Koran erop nageslagen en het staat er echt: 'Mannen zijn voogden over de vrouwen omdat Allah de ene boven de anderen heeft doen uitmunten.' Daarom geloof ik, in tegenstelling tot Connie Aarsbergen die in dit nummer hetzelfde thema aansnijdt, niet in een liberale variant van de islam.''

Maar of de soep uiteindelijk even heet gegeten gegeten zal worden door de VVD, als die nu door de Teldersstichting wordt opgediend, blijft zeer de vraag.

Dat blijkt wel uit de titel die boven het stuk van lijsttrekker Gerrit Zalm prijkt: 'Soevereine kringen zijn het beste af bij de VVD'.

Daarmee kan toch moeilijk bedoeld worden dat er voor gelovige moslims, voor hun islamitische scholen en voor andere religieuze instellingen, volgens de VVD in de toekomst geen plaats meer zal zijn in deze maatschappij?

Liberaal Reveil, themanummer waarden en normen in een multireligieuze samenleving, 43ste jaargang, oktober 2002